توصیفی از علی که در عالم شیعه نظیر ندارد
به گواه تاریخ، مولانا در یک خانواده حنفی مذهب زاده شد. و اصولا همه اجداد و نیاکانش بر مذهب اهل سنت بوده اند. و خود او نیز فقیه و مفتی حنفیان بود. ولی بر اساس کتاب مثنوی معنوی نمی توان نام خاصی بر مذهب مولوی نهاد.
دین مـن از عشق زنده بودن است /// زندگی زین جان و تن، ننگ من است
ملّتِ عشق از همه دین ها جُداست /// عاشقـان را ملّت و مـذهب، خـداست
مولوی در دفتر اول مثنوی در شرح واقعه" انداحتن آب دهان عمربن عبدو و پیشگوئی حضرت رسول اکرم(ص) به ابن مُلجم در باب به شهادت رساندن علی(ع)"، در توصیف شخصیت علی و خلوص اعمال او ابیاتی سرود، که در عالم شیعه نظیر ندارد. بطوریکه انسان در شنیدن این توصیفات احساس می کند بارش این اشعار از آسمان است. به قول علامه جعفری: " این شخصیت کم نظیر در هر مورد از کتاب مثنوی وقتی امام علی علیه السلام را مطرح می کند، گویی با یک نور ملکوتی رو به رو شده است. هیجان های عاشقانه ای از اعماق روحش سر بر می کشد و در نهایت فرو می رود." اگرچه تنها چند بیت از توصیفات عاشقانه مولوی نسبت به علی (ع) از مثنوی معنوی تقدیم می شود ولی بهتر است خوانندگان محترم متن حکایت مذکور را نه یک بار، بل به دفعات بخوانند.
1- علی مرد اخلاص عمل
از علی آموز اِخلاصِ عمل /// شیرِ حق را دان مُطَهَّر از دَغل
(دفتر اول بیت: 3721)
2- علی افتخار انبیاء
او خَدو انداخت بر رویِ علی /// افتخارِ هر نبیّ و هر ولی
(دفتر اول بیت: 3723 )
3- ماه در مقابل سجدگاه علی به سجده می رود
آن خَدو زد بر رُخی که رویِ ماه /// سَجده آرَد پیشِ او، در سَجده گاه
(دفتر اول بیت:3724 )
4- علی مظهر شجاعت و مروت
در شجاعت، شیرِ رَبّـانیستی /// در مُرُوَّت، خود که داند کیستی؟
(دفتر اول بیت: 3732)
5- علی سراسر عقل و بینش
ای علی که جمله عقل دیده ای /// شَمّه ای واگو از آنچه دیده ای
(دفتر اول بیت: 3745)
6- علم علی را سبب پاکی عالم خاک میداند.
تیغِ حلمت، جانِ ما را چاک کرد /// آبِ علمت، خاکِ ما را پاک کرد
(دفتر اول بیت: 3746)
7- علی را کسی می داند که به چشم خود اسرار عالم غیب را دیده و آموخته است.
باز گو، ای بازِ عرشِ خوش شکار /// تا چه دیدی این زمان از کردِگار؟
چشمِ تـو، ادراکِ غیـب آمـوخـته /// چشـم هـایِ حـاضران، بـردوخته
(دفتر اول بیت: 3750 و3751)
8- علی نور هدایت
راز بگـشـا ای عـلـیِّ مـرتَـضی /// ای پسِ سُـوءُالقَضا، حُسـنُ القَضا
یا تو واگو آنچه عقلت یافته است /// یا بگویم آنچه بر من تافته است
(دفتر اول بیت: 3758)
9- علی باب رحمت الهی
باز باش ای بابِ رحمت تا ابد /// بارگاهِ ما لَـهُ کُفواً اَحَد
(دفتر اول بیت: 4765)
10- علی؛ جان اِمارت و خلافت
آنکه او تنی را بدین سان پی کُند /// حرصِ میریّ و خلافت کی کند؟
زآن به ظاهر کوشد اندر جاه و حُکم /// تا امیران را نماید را نماید راه و حُکم
تا امیـری را، دهـد جانی دگـر/// تـا دهـد نخـلِ خـلافت را ثَمَر
(دفتر اول بیت3945 و 3947)
و همچنین مولوی با ابیاتی بی نظیر پاسخ امام علی(ع) در بیان دلایل درنگ خویش در کشتن پهلوان مغلوب توصیف نمود
رختِ خود را من، زِ رَه برداشتم /// غیرِ حق را، من عدم انگاشتم
(دفتر اول بیت: 3790)
من چو تیغم، پُر گُهَرهایِ وصال /// زنده گردانم نه کشته در قِتـال
(دفتر اول بیت: 3792)
کَه نیَم، کوهم ز حِلم و صبر و داد /// کوه را کی در رُباید تُندباد؟
(دفتر اول بیت: 3794)
غرقِ نورم، گرچه سقفم شد خراب /// رَوضه گشتم، گر چه هستم بوتراب
(دفتر اول بیت: 3801)
و همچنین مولانا در پایان دفتر ششم در ابیاتی چند، با بیانی موجز و رسا، به تفسیری در خور از حدیث «من کنت مولاه» می پردازد. در دو بیت اول، مولانا حدیث غدیر را مطرح می کند و در ابیات بعد، همانند سایر اهل سنت به تفسیر خود از کلمه «مولا» می پردازد. در نظر ایشان ، مولا کسی است که درس آزادگی از تعلقات دنیوی بیاموزد و بند بندگی دنیا ار از دست و پای انسان باز کند. از نظر مولوی بعد از پیامبر اکرم، جز علی بن ابیطالب، کسی به این مقام نرسیده بود که بتواند مردم را آزاد سازد. چون هر کسی به نوعی گرفتار بند دنیا و آخرت بود.
زیـن سبـب پیغـمبـرِ بـا اجتـهـاد /// نام خود و آن علی مولا نهاد
گفت: هر کو را منم مولا و دوست /// ابن عم من علی مولای اوست
کیست مولا؟ آن کـه آزادت کنـد /// بنـد رقـیّـت ز پـا بـر کـند
(بیت:42 38 الی 3845)
منابع:
1- جعفری محمد تقی، مقدمه تفسیر نهج البلاغه، ج8، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1376 ،
2- زمانی کریم، میناگر عشق، نشر نی، سال 1386
منتشره در هفته نامه ستاره صبح 29 مرداد 1390
