فهم تاریخ در حوزه تقلید جای نمی گیرد
معمولا به اشتباه آغاز قیام امام حسین(ع) از سال 61 هجرى و شروع خلافت یزید تصور مى شود و ده سالامامت قبل آن مورد غفلت قرار مى گیرد. خواص جامعه هم با پیروی از عوام، آن هم با ادبیات مدرن و اصطلاحات خاص تنها به نقل واقعه تاریخی می پردازند.
وجه اشتراک عوام جامعه با کتابهای که خواص در باب بیان مسأله عاشورا و تحلیل آن نگاشته شده است، عموماً حق/ باطل، ایمان/ کفر، حقیقت/ دروغ می باشد. دلایل نهایی در تحلیل مدعیان فضل و دانش،کلامی و اعتقادی هست، نه دلایل جامعه شناختی. چون فهم تاریخ در حوزه تقلید جای نمی گیرد، لذا برای تحقیق در باب دلایل عقلانی سکوت و عدم قیام مسلحانه امام حسین(ع) در دوران امامت ده ساله خویش، در عصر معاویه، و روابط سیاسی و مراودات حضوری و قلمی آن در این ده سال با دشمن (معاویه) نیاز به منابع غیر نقلی می باشد. یقیناً تبیین جامعه شناختی تصمیمات ایشان در طول آن ده سال،چراغی برای مصلحان در شرایط مشابه می باشد. بنا به نصیحت مولوی به پژوهشگران، شناخت نقد از نقل تنها با معیار عقل قابل سنجش است.
نـقـد را از نـقـل نشناسد غَـوی ست /// هین از او بگـریز گرچه معنوی ست
رُستـه و بر بستـه پیش او یـکی ست /// گر یقین دعوی کند او درشکی ست
اینچنین کس، گر ذَکیِّ مطلق است /// چـونش این تمییز نبـود، احمق است
هیـن ازو بگـریـز چـون آهـو زشیر /// ســویِ او مَـشتـاب ای دانـا دلـیـر
«دفتر سوم بیت: 2566 الی 2569»
مقالاتی هم که در باره آن ده سال نگارش شد، در جملات ذیل مشترک می باشند: " هر نوع حرکت مسلّحانه و نظامى از جانب امام حسین(ع) به دلیل برخى مصالح و موانع (1- منش و روش حکومتى معاویه 2- پیمان صلح امام حسن(ع) با معاویه 3- تغییرات اجتماعی جوامع اسلامى)، نه مفید بود و نه مقدور".
نگارش کتاب جامعه شناسی در باب عاشورا و شیوه های حکومتى امویان و تآثیر آن بر تغییرات اجتماعی به تعداد انگشتان یک دست هم نمی رسد. اگر چه شریعتی و مطهری صاحب کتابی با عنوان صریح جامعه شناسی عاشورا نیستند، اما نکات بسیاری با رویکرد جامعهشناختی در آثار شان هویدا است. در ایران تنها کتابی که تا بحال از منظر جامعه شناختی به تغییرات اجتماعی منتج به واقعه کربلا نگاشته شد،کتاب «جامعهشناسی قیام امام حسین و مردم کوفه» اثر عمادالدین باقی (1379)است.
خواص می دانند که کژراهه رفتن یک جامعه به فرهنگ، و میزان جهل و دانش جامعه بستگی دارد، تا تصمیمات یک فرد. برای شناخت ده سال قبل از عاشورا لازم است شیوه های سیاسی و نیرنگ تبلیغاتی امویان در تغییرات اجتماعی حاصل از آن و سکوت امام حسین(ع) و عباس دلاور در حکومت معاویه بررسی جامعه شناسی شود. دانستن چگونگی غلبه ظواهر و هویت دینی بر اخلاق جامعه و تقدم حفظ حکومت بر حفظ اسلام در حاکمیت امویان برای مومنان ضروری است. غم انگیزانه باید بپذیریم، اگر عوام زدگی خواص در این زمینه ادمه یابد، همانند دیگر امور تاریخی باید در انتظار پژوهشهای نخبگان خارجی باشیم.
بر اساس کتاب "نهضت حسینی" شهید مطهری استنباط می شود، زنده نگهه داشتن قیام امام حسین تنها نقل داستان احساسی حادثه کربلا نیست. بلکه علاوه بر آن، باید به نقد شیوه حکومتی امویان پرداخته شود. و نشان دهند، چگونه سیطره تقلب دینی سبب تغییرات اجتماعی می شودکه نتیجه آن سکوت یا شهادت صالحان بدست مقدسینِ مُتوهم به سعادت صورت می گیرد. البته تحقیق طولانی (25 مقاله) فضل الله صلواتی تحت عنوان" سیاه کارهای بنی امیه" در دوماه نامه "چشم انداز"، می تواند به گوشه ای از سوالات جوانان اهل تحقیق در این باب پاسخگو باشد. حاکمیت خودمداران به ظاهر متشرع چون معاویه و دینداران جاهل ( کوفیان)؛ ما را به این تجربه تاریخى مى‌رساند، زمانی که تنها هویت دین و بروز احساسات به عنوان ارزش تلقى گردد تعصب و سختگیری رسمیت می یابد و خشونت درمانی فرا گیری خواهد شود،
سخت گیری و تعصّب خامی ست /// تا جَنینی، کار،خـون آشامی ست
«دفتر سوم بیت:1297»
منتشره در هفته نامه ستاره صبح 19 آذر 1390
