عصر ناکارآمدی کنترل افکار

  از علی مطهری عضو شواری نظارت بر صدا و سیما نقل شده است: " این کار زشت (تحریف و سانسور  ترجمه هم زمان سخنان محمد مرسی)، فریب دادن مردم است و به نظرم صدا و سیما، هم باید عذر خواهی کند."  (25 /6/ 91 ، ص 8 هفته نامه ستاره صبح) ولی مسولان صدا و سیما و دستگاه دیپلماسی، بیان داشتند:"آن عمل سهوی و خودسرانه از سوی مترجم بوده و او را توبیخ نمودیم". اگرچه نمی توان همانند آقای مطهری با قطعیت گفت که آن عمل فریبکاری بود. ولی لازم به توضیح است که چرا جامعه شناسان، عصر ارتباطات را، عصر ناکارآمدی فریب افکار عمومی قلمداد می کنند؟

1. درحکومت های اقتدارگرا، مصالح و سیاستهای صاحبان قدرت مشخص می کند کدام خبر و موضوع باید عمومی، قلب واقیعت و یا سانسور شود، و خبر رسانی و آگاهی به جامعه کانالیزه شده و از جای خاص فرماندهی می شود. در دهه های قبل هر آنچه فریب افکار عمومی در جوامع اقتدارگرا راحت بود؛ در نظام های لیبرال دموکراسی که دارای مطبوعات آزادند، فریب افکار عمومی به سختی انجام می گرفت. ولی از هزاره سوم به همان میزان که اینترنت در جهان شروع به گسترش نمود، انحصار خبر رسانی بوسیله صاحبان قدرت مشکل تر گردید.

همه کسانی که روزانه سروکارشان با اینترنت است و با تکنولوژی عصر اطلاعات کار می‌کنند، به یک اندازه می‌توانند در هدایت اخبار شبکه‌ی اجتماعی نقش داشته‌ باشند. به عبارتی همه‌ کاربران اینترنت در فضای مجازی بدون رعایت مصالح حکومتی و نیاز به سلسله مراتب، بر هر نوع کنش فرهنگی، سیاسی و اجتماعی می توانند موثر باشند. در نتیجه اینترنت مشکلی اساسی برای سیاستی است که می خواهد با انسداد اطلاعاتی و فریب  اجازه ندهند جامعه در معرض اخبار غیر رسمی و خارج از محدوده های ترسیم شده قرار گیرد.

2 تکنولوژی ارتباطات (اینترنت و شبکه های ماهواره ای) منبع خبری اکثریت جوانان در شهر و روستای کشورهای درحال توسعه است. در عصر حاضر جوانان شکل دهنده ذهنیت خانواده ها خویش می باشند. جوانانی که قدرت بکارگیری تکنولوژی اطلاعات را دارا باشند، با حالتی خودجوش، حول فضای مجازی جامعه ی شبکه‌ای سازمان می یابند و زندگی خود را بر محور آن می‌سازند و حتی براساس آن درباره‌ی رفتارهای اقتصاد، فرهنگی و سیاسی خویش تصمیم می‌گیرند. در نتیجه تبلیغات هدایت شده برای القای رسالت و حس تاریخی، نیرنگ و قلب واقعیت همراه با استفاده‌ی ابزاری از احساسات دینی، قومی و سیاسی جوانان، نزدیک به محال گردید، و اگر فریبی هم صورت گیرد  بسیار لحظه ای خواهد بود.

 3 . اگر چه سایتها و  شبکه‌های اجتماعی دارای هویت‌های گوناگون، از دینی؛ غیردینی، غیر اخلاقی و ...است ولی فارغ از دین و جغرافیا، خبرهای حاکی از ظلم به کرامت بشری و عدم رعایت اخلاق انسانی، بالاترین حساسیت را در اذهان عمومی فضای مجازی دارد که آن را از هر نوع محدویت های مصالح حکومتی و ایدئولوژی مبرا می‌سازد. به علت بدون مرز بودن فضای مجازی، دانایان جهان چنان به هم متصل می‌شوند که کمتر قدرتی ‌بتواند قلب واقعیات و عملی خلاف انسانی را به راحتی سابق انجام دهد. بخاطر همین اتصال کاربران تکنولوژی عصر اطلاعات، مشروعیت آزادی خواهی حکومتی چون عربستان سعودی با فضای بسته سیاسی و حمایت از حاکمیت اقلیت در کشور بحرین در جهان خریداری ندارد. و یا اینکه دولت سوریه بر اکثر شهرهای سوریه حاکمیتی ندارد به همین خاطر و از سه ماه قبل تا به حال اکثر شهرها و بخشی از حلب و دمشق زیر بمباران هواپیماهای  حکومت اقلیت بشار اسد قرار دارد. حال با توجه  به تصویر خبرها در فضای مجازی؛ کدام انسان مستقلی می تواند باور کند که این جنگ داخلی نیست و معترضان تنها تروریست هستند؟ آنچه از حرکت اقتدارگرا با الگوهای کهنه‌ی قدرت مشاهده می شود این است که آنها نمی‌توانند احساس کنند که مهم‌ترین تغذیه‌کننده‌ی ذهن مردم همین رسانه‌های سمعی-بصری کارگردانی‌نشده در شبکه‌های اجتماعی مجازی است که فریب را نزدیک به محال گردانید.

منتشره در هفته نامه ستاره صبح 8 مهر  1391